Ο Πειραιάς είναι μια πολύ ιδιαίτερη πόλη που μιλά στην ψυχή του επισκέπτη της όχι με την φυσική ή οικιστική της ομορφιά, αλλά με την ζωντανή ιστορικότητά της. Είναι ένας τόπος με διαρκή και ζωηρή ιστορική διαδρομή περισσότερων από 3000 χρόνων, που, παρόλη την πανάρχαια σύζευξή του με την Αθήνα —ένα από τα σημαντικότερα σημεία αναφοράς του παγκόσμιου πολιτισμού— και την σημερινή πολεοδομική αφομοίωσή του στο αχανές συγκρότημα της πρωτεύουσας, δεν έχασε ποτέ την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του και τον διακριτά λαϊκό χαρακτήρα του.

Φυσικά, αυτό που είναι πρώτα και πάνω από όλα ο Πειραιάς, είναι ότι είναι λιμάνι. Οχι, όμως, ένα οποιοδήποτε λιμάνι. Αλλά ένα από τα αρχαιότερα ζωντανά λιμάνια του κόσμου. Το ιστορικότερο λιμάνι της Μεσογείου. Η πανάρχαια πύλη του ελλαδικού χώρου, προς το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου και τον υπόλοιπο κόσμο της Μεσογείου.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρει κανείς άλλο λιμάνι με τόσες πολλές, τόσο πολιτιστικά και ιστορικά σημαντικές και τέτοιας ιστορικής διάρκειας αναφορές, όσες ο Πειραιάς. Ο Πειραιάς ήταν πάντα αυτό που το όνομά του μαρτυρά: ένα πέρασμα, ένα άνοιγμα προς τον κόσμο. Ο Πειραιάς ήταν πάντα το μέτωπο προς την θάλασσα. Από δω φεύγανε τα καράβια με τους μετανάστες που διέσπειραν τον Ελληνισμό σε όλον τον κόσμο. Εδώ έφταναν τα καράβια με τους πρόσφυγες των χαμένων πατρίδων, που ζητούσαν καταφύγιο στην μητέρα πατρίδα. Ο Πειραιάς ακόμη συνδέει, όπως εδώ και δεκάδες αιώνες, τον πλατύ Ελληνισμό του Αιγαίου με το ελλαδικό κέντρο. Αυτή η λειτουργία του λιμανιού του Πειραιά του έδωσε μια πυκνή συναισθηματική ποιότητα, μοναδική σε όλη την Ελλάδα και παραπέρα απὀ αυτήν. Κατέστησε τον Πειραιά πνευματική πρωτεύουσα του σύγχρονου νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Κι αυτήν του την ιδιαιτερότητα δεν μπορεί να του την αμφισβητήση καμμιά άλλη πόλη, ούτε η πολεοδομική του καταστροφή και αφομοίωση των τελευταίων δεκαετιών.

Τον Πειραιά ο επισκέπτης θα τον συναντήση στο θαλάσσιο μέτωπο: στην Πειραϊκή, στην Φρεαττύδα, στο λιμάνι της Ζέας, στο Μικρολίμανο, αλλά και στα σοκκάκια της Καστέλλας.